Καρκίνος του μαστού: αιτιολογία και παράγοντες κινδύνου

Η αιτιολογία του καρκίνου του μαστού δεν είναι πλήρως διευκρινισμένη. Παράγοντες που ευνοούν την ανάπτυξη του είναι:

-Το φύλο. Η αναλογία του καρκίνου του μαστού στη γυναίκα σε σχέση με τον άνδρα είναι 100:1

-Η κληρονομικότητα. Διπλάσια ή τριπλάσια πιθανότητα σε σχέση με το γενικό πληθυσμό έχουν οι γυναίκες  που η μητέρα τους ή η αδερφή τους εμφάνισαν καρκίνο του μαστού. Ο κίνδυνος επίσης μεγαλώνει εάν οι συγγενείς του πρώτου βαθμού (μητέρα- αδερφή) έχουν προσβληθεί σε μικρή ηλικία ή αν ο καρκίνος ήταν και στους δύο μαστούς (αμφοτερόπλευρα). Έτσι, ο κίνδυνος γίνεται 5 φορές μεγαλύτερος στην αμφοτερόπλευρη εντόπιση και εννιαπλάσιος στην περίπτωση που η νόσος έχει εμφανιστεί αμφοτερόπλευρα πριν από την εμμηνόπαυση.

Εκτιμάται ότι το 5% των γυναικών με καρκίνο μαστού έχουν ταυτοποιημένη μετάλλαξη πρωτογενούς αλληλουχίας στο γονίδιο BRCA 1, εντοπισμένη στο χρωμόσωμα 17q21. Κατά συνέπεια, οι συγγενείς που φέρουν μεταλλάξεις του  BRCA 1 έχουν υψηλό κίνδυνο (μέχρι και 85%) για καρκίνο μαστού στη διάρκεια της ζωής τους, με 50% πιθανότητα να εμφανιστεί πριν από την ηλικία των 50 ετών.

-Η τεκνοποίηση. Γυναίκες που ποτέ δεν γέννησαν ή που τεκνοποίησαν σε μεγάλη ηλικία (π.χ. μετά τα 30 έτη) έχουν τετραπλάσια πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο του μαστού. Αντίθετα, όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των κυήσεων μίας γυναίκας τόσο μειώνεται ο κίνδυνος. Επιπλέον, η πρώτη κύηση σε μικρή ηλικία (γύρω στα 20 έτη) θεωρείται προστατευτικός παράγων.

-Πρώιμη εμμηναρχή/ όψιμη εμμηνόπαυση.  Έμμηνος ρύση που αρχίζει σε μικρή ηλικία (πριν από τα 11 έτη) και εμμηνόπαυση σε μεγάλη ηλικία (μετά τα 50 έτη) αυξάνουν τον κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου του μαστού. Αντίθετα η πρώιμη ή η τεχνητή εμμηνόπαυση αποτελεί προστατευτικό παράγοντα.

-Το ατομικό ιστορικό. Ο κίνδυνος να παρουσιαστεί καρκίνος στον άλλο μαστό μετά από κάποιο χρονικό διάστημα από την εμφάνιση του πρώτου (δευτερο-πρωτοπαθής όγκος του μαστού) είναι 5 φορές μεγαλύτερος από τον κίνδυνο που διατρέχει ο γενικός πληθυσμός.

-Η ακτινοβολία. Η έκθεση στην ιοντίζουσα ακτινοβολία αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού. Εδώ επισημαίνεται ότι η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα από την μαστογραφία είναι άνευ σημασίας λόγω της πολύ χαμηλής  δόσης.

-Οι διατροφικοί παράγοντες. Η δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε ζωικές πρωτεΐνες ή ζωικά λίπη, η υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος και η παχυσαρκία αποτελούν παράγοντες αυξημένου κινδύνου για την εκδήλωση της νόσου. Ως προστασία συνιστάται τροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, φρούτα και λαχανικά.

-Τα οιστρογόνα και τα αντισυλληπτικά. Η μακροχρόνια λήψη οιστρογόνων θεωρείται παράγοντας αυξημένου κινδύνου για καρκίνου του μαστού. Όσον αφορά στα αντισυλληπτικά δισκία, δεν έχει αποδειχτεί σημαντική σχέση μεταξύ λήψης αυτών και του καρκίνου του μαστού. Εκείνο που πρέπει να τονιστεί είναι ότι οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες που χρησιμοποιούν οιστρογόνα πρέπει να υπόκεινται σε τακτική παρακολούθηση των μαστών.

-Η κυστική μαστοπάθεια. Θεωρείται από τους πλέον ισχυρούς προδιαθεσικούς παράγοντες ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. Η ΄΄επιθηλίωση΄΄, δηλαδή η αύξηση των επιθηλιακών στοιχείων χωρίς υπερπλασία, αυξάνει τον κίνδυνο 1,9 φορές, ενώ η παρουσία υπερπλασίας αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου κατά 5 φορές περίπου. Η παρουσία ατυπίας συνοδευόμενη από θετικό οικογενειακό ιστορικό αυξάνει τον κίνδυνο  κατά 11 φορές. Τέλος, η παρουσία και ασβεστώσεων μαζί με την επιθηλίωση κάνει τον κίνδυνο ακόμα μεγαλύτερο για την δημιουργία καρκίνου του μαστού.

-Το κάπνισμα. Αν και το κάπνισμα δεν έχει αποδειχτεί ότι προκαλεί καρκίνο στο μαστό, υπάρχουν μερικές μελέτες που συσχετίζουν το κάπνισμα με αύξηση της συχνότητας του καρκίνου του μαστού.