Συχνές ερωτήσεις για τον καρκίνο

Συνήθως οι συζητήσεις για τον καρκίνο περιορίζονται στην νοσηρότητα και τη θνησιμότητα των διαφόρων ειδών, ωστόσο υπάρχει και η αισιόδοξη πλευρά.

Η έρευνα έχει σημειώσει άλματα στην καταπολέμηση του καρκίνου, εξαιτίας των οποίων,  ο καρκίνος έχει μετατραπεί πλέον από ανίατη ασθένεια σε απολύτως ιάσιμη  ή σε κάποιες περιπτώσεις σε χρόνια νόσο.  Σήμερα το 80% των παίδων και το 70% των ενηλίκων που νοσούν, θεραπεύονται ολοκληρωτικά, ενώ στο διάστημα 2003-2015, οι θάνατοι από καρκίνο υπολογίζεται να έχουν  μια περαιτέρω μείωση κατά 11%. Όσο για τις περιπτώσεις που δεν έχει επιτευχθεί ακόμα ίαση, με τις σημερινές δυνατότητες της επιστήμης υπάρχει όχι μόνο πολύ σημαντική επιμήκυνση του χρόνου ζωής, αλλά και βελτίωση της ποιότητας του. 

Οι παράγοντες που οδήγησαν σε αυτήν την προοδευτική μείωση είναι πολλοί. Οι γνώσεις μας για τους προδιαθεσικούς παράγοντες, οι οργανωμένες προσπάθειες φορέων για την επιμόρφωση των πολιτών και η εφαρμογή προγραμμάτων προληπτικών ελέγχων έχουν ως αποτέλεσμα την έγκαιρη διάγνωση του ασυμπτωματικού καρκίνου, που κατά κανόνα σημαίνει ίαση.

Σημαντικό και καθοριστικό ρόλο στην έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση του καρκίνου έχει παίξει η μεγάλη εξέλιξη στην τεχνολογία των διαγνωστικών αλλά και των θεραπευτικών μέσων που διαθέτουμε.  Οι ψηφιακές μαστογραφίες, οι νέας γενιάς υπέρηχοι, αξονικές και μαγνητικές, το PET CTπου έχει τη δυνατότητα να ξεχωρίζει  την βιολογική συμπεριφορά μίας βλάβης (καρκινική ή μη), οι ενδοσκοπικές μέθοδοι που μας επιτρέπουν την άμεση προσπέλαση σε βλάβες του αναπνευστικού, γαστρεντερικού και ουροποιητικού συστήματος, η   λαπαροσκοπική και η ρομποτική χειρουργική αλλά και  η νέα γενιά μηχανημάτων ακτινοθεραπείας και ραδιοχειρουργικής (gamma knife  - cyberknife) .

Στις τελευταίες 3 δεκαετίες, έχουν σημειωθεί ραγδαίες εξελίξεις και στο χώρο των ογκολογικών φαρμάκων. Εκτός των νέων δραστικών χημειοθεραπευτικών ουσιών που έχουν ανακαλυφθεί, σήμερα διαθέτουμε νέα  βιολογικά, μονοκλωνικά και αντι-αγγειογεννητικά φάρμακα, που λειτουργούν στοχεύοντας στα καρκινικά κύτταρα αφήνοντας τα υγιή ανέπαφα. Επιπλέον υπάρχει πληθώρα υποστηρικτικών φαρμάκων που συμβάλουν στην μείωση ή και εξάλειψη των παρενεργειών των ασθενών από τη χημειοθεραπεία.

Τελικά ο καρκίνος είναι πιο συχνός στις μέρες μας;

Αυτό ισχύει για ορισμένους μόνο τύπους καρκίνου όπως το κακόηθες μελάνωμα και ο καρκίνος του πνεύμονα στις γυναίκες. Οι αυξήσεις αυτές αποδίδονται  στην αύξηση της επικινδυνότητας της ηλιακής ακτινοβολίας λόγω της τρύπας του όζοντος και στη ραγδαία αύξηση του καπνίσματος στον γυναικείο  πληθυσμό.

Αντίθετα όμως ο ανδρικός καρκίνος του πνεύμονα και ο καρκίνος του στομάχου παρουσίασαν σημαντικές μειώσεις  εξαιτίας της μείωσης των ανδρών καπνιστών και της  σημαντικής βελτίωσης στη συντήρηση των τροφίμων.

Το πραγματικό ευτύχημα όμως είναι, ότι παρά την αύξηση  της συχνότητας πολλών τύπων καρκίνου,  οι επιπτώσεις και οι θάνατοι από τη νόσο συνολικά παρουσιάζουν διαρκή μείωση.

Τι είναι ωστόσο αυτό που μας προδιαθέτει να νοσήσουμε;

Οι παράγοντες κινδύνου που ενοχοποιούνται για την  ανάπτυξη καρκίνου είναι πολλοί.  Ενδεικτικά αναφέρουμε την παρατεταμένη έκθεση στην ιονίζουσα ή  την ηλιακή ακτινοβολία, το κάπνισμα που ευθύνεται για το 35% των καρκίνων,  το αλκοόλ, την ηλικία, τη γεωγραφική κατανομή, την παχυσαρκία και την έλλειψη σωματικής άσκησης, τη  κακή διατροφή που ευθύνονται για το 50% των κρουσμάτων  ,  ορισμένους ιούς και βακτήρια, την έκθεση σε χημικές ενώσεις και την κληρονομικότητα.    

Κάθε ένας από αυτούς τους παράγοντες οδηγεί στην ανάπτυξη καρκίνου, μετά από κάποια χρόνια (έως και αρκετές δεκαετίες) συνεχούς έκθεσης του ατόμου. Όταν, βέβαια, συνεργούν πολλοί προδιαθεσικοί παράγοντες στο ίδιο άτομο, αυξάνεται γεωμετρικά η πιθανότητα καρκινογένεσης.

Πόσο σημαντικό ρόλο έχει η κληρονομικότητα στην καρκινογένεση;

Η κληρονομικότητα ευθύνεται σε μικρό ποσοστό, αφού υπολογίζεται ότι το 85% περίπου των καρκίνων έχει ως αιτία περιβαντολλογικούς παράγοντες και ατομικές  συνήθειες.

Πολλά ακούγονται για τα εμβόλια κατά του καρκίνου.

Τα τελευταία χρόνια γίνονται εντατικές προσπάθειες για ανεύρεση εμβολίων κατά του καρκίνου, χωρίς ωστόσο να σημειώνεται σημαντική πρόοδος. Είναι όμως πλέον σε χρήση ο προληπτικός εμβολιασμός για καρκίνους που οφείλονται σε ιούς όπως ο ιός των ανθρώπινων κονδυλωμάτων (HPV)  ή της ηπατίτιδας που ενοχοποιούνται για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και του ήπατος αντίστοιχα.

Εν κατακλείδι, μία πρόβλεψη  για το μέλλον..

H πρωτογενής πρόληψη αλλά και η αποφυγή έκθεσης του πληθυσμού στους παράγοντες κινδύνου μας δίνει της αισιοδοξία ότι η πάθηση αυτή θα μειωθεί περαιτέρω με τα χρόνια.

Ο καρκίνος είναι από τις λίγες σοβαρές παθήσεις που, σε αντίθεση με άλλες (όπως καρδιοπάθειες, χρόνιες πνευμονοπάθειες, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, ρευματικές παθήσεις), είναι δυνατόν να θεραπευθεί πλήρως, αν και εφόσον διαγνωσθεί έγκαιρα. Ο καρκίνος πάντα αφήνει μία χρονική περίοδο που αν αντιμετωπιστεί σωστά, η θεραπεία του είναι ολοκληρωτική. Το χρονικό διάστημα αυτό , το ονομάζω «χρυσό χρόνο».  Στο χρόνο αυτό ο καρκίνος έχει δημιουργηθεί αλλά ο ασθενής είναι ασυμπτωματικός ή χωρίς σοβαρά συμπτώματα. Σε αυτό ακριβώς το επίπεδο, παίζει σημαντικό ρόλο η δευτερογενής πρόληψη. Ο μαζικός δηλαδή έλεγχος ασυμπτωματικών ατόμων με διάφορες προληπτικές εξετάσεις, που συνεισφέρει στη διάγνωση κακοηθειών πολύ πιο νωρίς (άρα και με μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχούς θεραπείας) από τη χρονική στιγμή που θα εμφανίζονταν κλινικά.

Η συνεχής πρόοδος στη θεραπεία του καρκίνου μπορεί ήδη να οδηγήσει 2 στους 3 καρκινοπαθείς στην ίαση.

Μην ξεχνάμε οτι  ο καρκίνος θα πάψει να αποτελεί θανατηφόρο νόσο μόνο όταν γιατροί και ασθενείς πειστούν ότι αποτελεί θεραπεύσιμη νόσο, ώστε να συμμετέχουν ενεργά - ο καθένας με τον τρόπο του - στην έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπισή της.